بررسی امکان جایگزینی کود دامی با سایر بهبود دهنده‌های رشد آلی در زراعت زعفران (Crocus sativus L) در وزن‌های مختلف بنه مادری

این مطالعه با هدف مقایسه تأثیر بهبود دهنده‌های رشد آلی (امولسیون آلی-معدنی با نام تجاری امیک، اسید­هیومیک با نام تجاری هیوماکس، کود دامی و شاهد بدون تغذیه) و وزن بنه مادری (0 تا 4 گرم، 1/4 تا 8 گرم و 1/8 تا 12 گرم) بر عملکرد گل و بنه زعفران، به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، با سه تکرار طی سال‌های زراعی 97- 1396 و 98- 1397 در مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی اجرا گردید. بر اساس نتایج استفاده از بهبوددهنده‌های رشد آلی در مقایسه با شاهد بر اکثر صفات مورد بررسی در سال اول کشت تأثیر معنی‌داری نداشت. اما در سال دوم و طی دوره 21 روزه گلدهی زعفران، تیمار کود دامی وزن خشک کلاله را نسبت به تیمار شاهد، هیوماکس و اُمیک به ترتیب 3/77، 7/71 و 9/58 درصد افزایش داد. با برازش خط رگرسیونی بین عملکرد تجمعی کلاله و روزهای پس از گلدهی مشخص شد که عملکرد زعفران در تیمارهای کود دامی، اُمیک، هیوماکس و شاهد به ترتیب 01/19، 43/11، 92/10 و 65/10 میلی‌گرم در روز افزایش می‌یابد. بعلاوه بالاترین وزن خشک گل در سال دوم با 2858 میلی‌گرم در مترمربع به تیمار کود دامی تعلق داشت. اما بالاترین میزان صفات مورد مطالعه در هر دو سال به تیمار بنه بزرگ و پایین‌ترین آن به تیمار بنه کوچک تعلق داشت. در سال اول وزن کلاله در تیمار بنه بزرگ با 22/82 میلی‌گرم در مترمربع نسبت به تیمار بنه کوچک حدود 190 برابر بیشتر بود؛ هرچند این اختلاف در سال دوم به کمتر از 3 برابر کاهش یافت. بعلاوه بالاترین تعداد (36/466 عدد در مترمربع) و وزن (55/936 گرم در مترمربع) بنه دختری نیز در تیمار بنه‌های مادری بزرگ به دست آمد. اما در سال دوم آزمایش با کاهش اختلاف بین سطوح وزن بنه مادری، تأثیر دو سطح بنه بزرگ و متوسط بر وزن کلاله، وزن گل و تعداد گل به لحاظ آماری معنی‌دار نبود. نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از کود دامی در زراعت زعفران به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن ازجمله بهبود شرایط فیزیکی خاک توسط سایر بهبوددهنده‌های رشد آلی قابل جبران نیست. بعلاوه اجتناب از کاشت بنه‌های مادری با وزن کمتر از 4 گرم به دلیل تأثیر نامطلوبی که بر عملکرد اقتصادی زعفران دارد، باید مورد توجه کشاورزان قرار گیرد.